Kryteria oceniania - przyroda

Dział: Pogoda i obserwacje meteorologiczne

Stopień: dopuszczający 2

-obserwować składniki pogody,

-opisać stan składników pogody  na podstawie obserwacji nieinstrumentalnych,

-zmierzyć temperaturę powietrza termometrem

-nazwać i rozpoznać na szkicu/zdjęciu przyrządy służące do pomiaru składników pogody,

-dostosować swoje działania do treści komunikatów o stanie pogody.

-podać przykłady współzależności między składnikami pogody,

-wymienić przykłady zjawisk atmosferycznych, w których woda występuje w różnych stanach skupienia,

-znać średni spadek temperatury powietrza na 100 m wysokości,

-mierzyć wysokość opadu,

-określić kierunek wiania wiatru,

-przeprowadzić systematyczną serię pomiarów składników pogody.

-opisać procesy i zjawiska warunkujące cykl obiegu wody w przyrodzie,

-rozróżniać rodzaje chmur,

-wyjaśnić procesy powstawania wiatru

-opisać cechy fizyczne wiatrów lokalnych: halnego i bryzy morskiej,

-wykazać doświadczalnie istnienie ciśnienia atmosferycznego,

-podać przykłady wpływu składników pogody na życie i działalność ludzi.

-przewidywać zmiany pogody i uzależniać od nich swoje dalsze działania,

-wskazywać w środowisku przyczyny niektórych zmian: pór roku, gospodarczej działalności ludzi,

-obliczać spadek temperatury powietrza wraz z wysokością,

-wyjaśnić zmiany ciśnienia atmosferycznego wraz z wysokością,

-wyjaśnić na przykładach zjawisko powstawania cienia (zaćmienie Księżyca lub Słońca),

-określić podstawowe warunki powstawania cienia, w tym zaćmienie Księżyca i Słońca,

-wykazać doświadczalnie działanie ciśnienia atmosferycznego.

Dział: Od planu do mapy

-zmierzyć odległość linijką i taśmą mierniczą (dopuszczalny błąd 10%),

-podać rodzaje skal używanych na planach, mapach,

-posłużyć się kompasem, aby wyznaczyć kierunki główne,

-odróżniać formy terenu.

-oszacować odległość "na oko" (dopuszczalny błąd 20%)

-znając jeden kierunek wyznaczyć pozostałe kierunki główne i pośrednie,

-orientować się w najbliższej okolicy według obiektów,

-posłużyć się niwelatorem szkolnym do pomiaru wysokości względnej pagórka,

-posłużyć się umowną skalą barw wysokościowych do wskazania wielkich form ukształtowania powierzchni na mapie hipsometrycznej Polski,

-wyznaczyć poziomice na modelu pagórka,

-posłużyć się planem miasta, osiedla, wyszukać wybrany obiekt na planie,

-wyznaczyć kierunek północny wykorzystując cień gnomonu w momencie górowania Słońca.

-ustalić skalę liczbową dla rysowanego planu,

-wyznaczyć, zaplanować trasę zwiedzania posługując się planem miasta,

-posługiwać się podziałką liniową do obliczania odległości w terenie,

-odczytać wysokości bezwzględne na rysunku poziomicowym,

-odróżniać pomiary wysokości względnej od pomiarów wysokości bezwzględnej,

-odczytać na mapie nazwy krain geograficznych Polski,

-wyznaczyć kierunki główne i pośrednie od znanych sobie obiektów w okolicy,

-odczytać nazwy własne wielkich form ukształtowania powierzchni na mapie hipsometrycznej Polski,

-obliczyć odległości w terenie posługując się skalą liczbową i mianowaną.

-ustalić cechy poziomicy na podstawie ich przebiegu na rysunku poziomicowym,

-wyznaczyć kierunek północny na podstawie obserwacji Gwiazdy Polarnej,

-narysować profil terenu na podstawie mapy poziomicowej.

Dział: Środowisko najbliższej okolicy

-wskazać i nazwać składniki środowiska, w którym się znajdujemy; podzielić je na naturalne i przekształcone,

-wskazać przykłady wpływu ludzkiej działalności na środowisko,

-określić i nazwać stany skupienia wody występujące w środowisku,

-pielęgnować rośliny.

-rozpoznać wybrane organizmy w swoim otoczeniu,

-posłużyć się gnomonem do obserwacji widomej drogi Słońca nad horyzontem,

-podać przykłady wzajemnych związków zachodzących między naturalnymi składnikami środowiska naturalnego,

-wybrać produkty przyjazne dla środowiska,

-opisać zmiany, jakie zachodzą w środowisku i rozwijającym się organizmie.

-podać przykłady codziennych zachowań, które nie obciążają środowiska,

-wskazać przykłady codziennych zachowań ludzi najbliższego otoczenia, które szkodzą środowisku lub je chronią,

-prowadzić obserwację ptaków,

-wskazywać czynniki środowiska oddziaływujące na rozwój hodowlanych roślin,

-wymienić składniki potrzebne do odżywiania roślin i wskazać drogę ich pobierania,

-opisywać kiełkowanie nasienia i rozwój siewki.

-zaprojektować sposoby uniezależnienia się od niektórych czynników środowiska,

-wyjaśnić na przykładach procesy zachodzące między składnikami środowiska przyrodniczego,

-obserwować i opisywać etapy rozwoju drzewa od nasienia,

-rozpoznawać gatunki roślin.

Dział: Oddziaływania w przyrodzie

-rozpoznawać substancje, z jakich zbudowane są różne ciała i opisywać ich fizyczne właściwości,

-posługiwać się substancjami w życiu codziennym, wykorzystując ich fizyczne właściwości,

-wyjaśnić zasadę działania termometru cieczowego,

-odczytać i narysować schemat prostego obwodu elektrycznego,

-wymienić podstawowe zasady bezpiecznego korzystania z urządzeń zasilanych prądem elektrycznym.

-określić stan skupienia różnych substancji,

-opisać na podstawie obserwacji rozszerzalność ciał stałych i cieczy,

-wskazać i rozróżnić w otoczeniu przykłady oddziaływań grawitacyjnych, elektrostatycznych, magnetycznych, sprężystych i mechanicznych,

-wymienić źródła dźwięku i światła, wyjaśnić, dlaczego je słyszymy lub widzimy,

-wskazać w otoczeniu przykłady potwierdzające prostoliniowość rozchodzenia się światła,

-zbudować prosty obwód elektryczny i sterować jego pracą za pomocą wyłączników,

-wymienić i wskazać w otoczeniu skutki przepływu prądu.

-wskazać w otoczeniu skutki niektórych oddziaływań między ciałami makroskopowymi,

-zaprojektować doświadczenie dla wskazania, że stan skupienia substancji zależy od temperatury,

-zaplanować i wykonać proste doświadczenia potwierdzające prostolinijność rozchodzenia się światła,

-zademonstrować powstawanie dźwięku i wykazać, że rozchodzi się on we wszystkich kierunkach,

-porównać substancje i odróżnić ich cechy istotne ze względu na możliwość praktycznego zastosowania, np. przewodnictwo cieplne od drugorzędnych np. barwa.

-zaprojektować proste doświadczenie ilustrujące różne rodzaje oddziaływań i ich skutki,

-wymienić przykłady praktycznego zastosowania poznanych oddziaływań,

-wykazać doświadczalnie, że źródłem dźwięku są ciała drgające a szybkość rozchodzenia się dźwięku zależy od rodzaju ośrodka,

-zaprojektować doświadczenie wykazujące przewodnictwo cieplne i elektryczne różnych substancji,

-opracować regulamin bezpiecznego korzystania z energii elektrycznej,

-budować obwody elektryczne wg schematów i zmieniać wielkość prądu w tych obwodach,

-samodzielnie dobrać do planowanych pomiarów termometr z odpowiednią skalą i określić jego dokładność.

Dział: Mój organizm

-wskazać na sobie części ciała

i określić położenie ważnych narządów wewnętrznych: serca, żołądka, płuc, kości, mięśni

-mierzyć np. wzrost człowieka, długość stopy, temperaturę ciała.

-wskazać i nazwać składniki środowiska, w którym się znajdujemy i wykazać ich wpływ na organizm człowieka.

-wymienić składniki niezbędne do życia człowieka

-wymienić czynności życiowe człowieka

-dokonać podziału składników na budulcowe, energetyczne, regulujące.

-wyjaśnić, że organizm zbudowany jest z komórek.

organizować miejsce i warunki nauki

-planować swój dzień

-przygotować drugie śniadanie

-znać oznaki dojrzewania płciowego.

-wyjaśniać pojęcie: rozmnażanie, ciąża,

-przestrzegać zasad higieny

-dostosować swoje postępowanie do warunków środowiska np. ubrać się stosownie do pogody

-wiedzieć, jak należy wypocząć po nauce w szkole.

-porównywać cechy budowy

 obserwowanych organizmów, w

 tym człow ieka .

-odwzorować rysunkiem kształt iproporcje części ciała człowieka.

-wskazać przykłady codziennych zachowań, które szkodzą człowiekowi.

-wyjaśnić rolę składników niezbędnych do życia człowieka

-wyjaśnić pojęcia: odżywianie, oddychanie, wymiana gazow a

-wyjaśnić, na czym polega wymiana gazowa, odżywianie,trawienie, dojrzewanie.

-znać budowę komórek rozrodczych

-wymieniać składniki pokarmowe i wskazywać pokarmy, w których są.

-znać zasady prawidłowego żywienia.

-opisać, jakie zmiany zachodzą w rozwijającym się organizmie.

-wyjaśnić wpływ odżywiania na zdrowie dziecka

-opisać wpływ czynników środowiska  na

zdrowie ludzi.

-odróżniać odżywianie od trawienia.

-wyjaśniać rolę składników pokarmowych

-znać zasady prawidłowego żywienia.

-znać witaminy i pokarmy, w jakich się znajdują.

-wskazać narządy człowieka, w których zawarte są składniki pokarmowe.

-wyjaśnić, od czego zależą potrzeby pokarmowe ludzi

-wyjaśnić, z jakich składników i w jakim celu wytwarzana jest w komórkach energia .

-wskazać drogę pokarmu i tlenu w organizmie korzystając ze schematów

-porównać budowę komórek rozrodczych.

-wskazać struktury organizmu uczestnicz ące w ruchu.

-wskazywać przykłady wpływu trybu życia na zdrowie człowi ek a

-na podstawie opisu cech budowy określać funkcje narządów np. zębów, kości

-szacować ilość czasu przeznaczanego codziennie na rekreacje.

 -zbierać znaki ekologiczne określające jakość produktów  

-znać przyczyny i skutki nałogów np. objadania się, palenia papierosów.

-opisywać i związek między cechami budowy, a niektórymi czynnościami życiowymi i warunkami życia

 -wyjaśnić znaczenie rozmnażania trawienia, oddychania, odżywiania

-wyjaśnić, jak i po co, pokarm i tlen docierają do komórek.

-wykrywać dwutlenek węgla w wydychanym powietrzu.

-znać rolę podstawowych witamin i efekty ich niedoboru. 

-zaprojektować śniadanie dla różnych grup ludzi.

-ustalać zasady zdrowego stylu życia.

-porównywać przebieg dojrzewania u chłopców i dziewcząt i wskazywać przykłady radzenia sobie z emocjami.  

-opisać etapy rozwoju dziecka w okresie zarodka i płodu.  

-wymieniać cechy budowy narządów, które są przystosowaniem do pełnienia określonych funkcji.

Dział: Właściwości substancji

-odszukać w tekście określoną informację,

-samodzielnie sformułować cel obserwacji i spostrzeżenia z obserwacji,

-wykonać zadania wg pisemnej instrukcji,

-wskazać w otaczającym środowisku przykłady występowania wody, roztworów i mieszanin niejednorodnych,

-rozpoznać w otoczeniu przykłady korozji,

-zapobiegać procesowi korozji,

-sporządzić nasycony roztwór soli i przeprowadzić jego krystalizację.

-wykonać prostą obserwację lub doświadczenie na podstawie rysunkowej instrukcji,

-sporządzić mieszaniny niejednorodne i roztwory, odróżnić je od siebie,

-opisać na podstawie obserwacji właściwości mechaniczne ciał stałych, cieczy i gazów,

-odczytać dane na temat zawartości szkodliwych substancji w wodzie, pokarmie,

-rozdzielić składniki mieszanin jednorodnych i niejednorodnych.

-odszukać w źródłach pozapodręcznikowych informacji na określony temat,

-porównać podstawowe właściwości mechaniczne cieczy, ciał stałych i gazów,

-porównać mieszaniny jednorodne i niejednorodne,

-zaplanować i przeprowadzić obserwację procesu rdzewienia,

-wykazać doświadczalnie, że woda w zbiornikach wodnych zawiera powietrze, a powietrze atmosferyczne parę wodną,

-potwierdzić doświadczalnie występowanie wody w przyrodzie (w glebie, powietrzu, organizmach),

-wyznaczyć objętość ciała nieforemnego za pomocą menzurki.

-wyjaśnić zjawiska zachodzące w najbliższym otoczeniu wykorzystując wiadomości o właściwościach substancji,

-wskazać związek między niektórymi zjawiskami a warunkami środowiska przyrodniczego,

-przeprowadzić proces spalania, wskazać czynniki biorące w nim udział i produkty spalania, sformować spostrzeżenia z obserwacji,

-zaplanować sposoby wykazania podstawowych właściwości ciał stałych, cieczy i gazów, zademonstrować niektóre z nich, ocenić znaczenie rozpuszczania się powietrza w wodzie.

Dział: Wybrane ekosystemy: las, pole uprawne, jezioro.

-wyróżnić warstwy lasu,

-rozpoznać gatunki charakterystyczne dla wybranych ekosystemów, w tym rośliny uprawne,

-wymienić na podstawie obserwacji różnice między warunkami życia w lesie i na polu,

-odczytywać i przedstawić zależności pokarmowe (łańcuch pokarmowe),

-ustalić stan drzewa na podstawie obserwacji liści, gałęzi,

-opisywać na podstawie obserwacji, wybrane organizmy i cechy ich budowy,

-odróżnić muchomora od innych grzybów,

-opisać stadia rozwojowe owadów,

-rozpoznać kilka gatunków charakterystycznych dla obserwowanego ekosystemu,

-podać przykłady wzajemnych zależności między składnikami ekosystemu,

-wskazać różnicę między obserwowanymi organizmami,

-właściwie stosować zabiegi pielęgnacyjne roślin.

-odczytywać i przedstawić schemat, budowę zewnętrzną wybranego organizmu, składniki ekosystemu, warstwową budowę lasu,

-wykryć tłuszcze w organach roślinnych,

-wyjaśnić wpływ roślinności lasu na warunki w nim panujące,

-ocenić rolę grzybów i bakterii saprofitycznych w rozkładaniu szczątków organicznych,

-wskazywać przystosowania wybranych organizmów do środowiska, pobierania pokarmu, obrony i ucieczki,

-wskazywać przykłady zależności budowy i czynników życiowych organizmów od wybranych czynników środowiska,

-sporządzić preparat mikroskopowy z kropli wody,

-podać przykłady wegetatywnego rozmnażania organizmów,

-ustalić zależności pokarmowe w ekosystemie,

-wskazać substraty i produkty fotosyntezy i wyjaśnić jej znaczenie,

-rozpoznać stadia rozwojowe owadów i żaby,

-opisać rozwój owadów i żaby,

-wyjaśnić, na czym polega pasożytnictwo i konkurencja oraz podać ich przykłady.

-wyróżnić warstwy w różnych typach lasu,

-porównywać warunki życia w lesie i na polu, w ekosystemie wodnym i lądowym,

-odczytać informacje o ekosystemie z tabel, wykresów, diagramów,

-wskazać przystosowanie w budowie roślin i zwierząt do pełnienia czynności życiowych i trybu życia,

-porównać wybrane organizmy, ich budowę, czynności życiowe, tryb życia,

-nastawić obraz mikroskopowy,

-odwzorować rysunkiem kształty i ruch obserwowanych mikroorganizmów,

-właściwie stosować nawożenie roślin doniczkowych,

-oceniać stan środowiska na podstawie wyglądu drzew i ilości szkodników,

-opisać przystosowanie organizmów do środowiska,

-przedstawić przykłady wpływu człowieka na ekosystemy.

-wyjaśnić przyczyny niektórych zmian zachodzących w ekosystemach,

-przedstawić za pomocą schematu krążenie materii w ekosystemie,

-analizować skutki ingerencji człowieka w ekosystemy,

-wyjaśnić, na czym polega krążenie materii w ekosystemie, przedstawić je za pomocą schematu,

-ocenić ekologiczne znaczenie fotosyntezy i rozkładu szczątków organicznych,

-wykazać przystosowania nowopoznanych organizmów, prowadzić hodowlę owada od jajeczka,

-rozpoznawać szkodniki drzew i ptaki owadożerne,

-podać przykłady różnorodności organizmów.

Dział: Krajobrazy Polski.

-obserwować składniki krajobrazu w najbliższej okolicy,

-rozpoznać na rycinie typowe krajobrazy w Polsce,

-odczytywać treści mapy hipsometrycznej posługując się legendą mapy,

-wskazać na mapie hipsometrycznej i nazwać główne rzeki w Polsce,

-wskazać na mapie hipsometrycznej i nazwać największe jeziora w Polsce,

-wskazać na mapie hipsometrycznej Polski obszary nizinne, wyżynne i górskie,

-wymienić piętra roślinne w krajobrazach górskich,

-wskazać przykłady obiektów chronionych w Polsce,

-rozpoznawać na rycinie typy terenu (równinny, falisty, pagórkowaty, ze wzgórzami).

 -rozpoznawać okazy skał: węgiel kamienny, wapień, granit, less, piasek, żwir,

-rozpoznawać na rycinie charakterystyczne formy rzeźby powierzchni,

-odczytać na mapie krajobrazowej nazwy pasów rzeźby powierzchni w Polsce,

-podać przyczyny, które wpłynęły na rozwój krajobrazu przemysłowego na Wyż. Śląskiej,

-podać przykłady wpływu działalności człowieka na naturalne składniki krajobrazu,

-rozpoznać formy rzeźby w krajobrazie wysokogórskim,

-umiejscowić w krainach Polski obiekty o walorach krajoznawczych i kulturowych,

-opisać dostosowanie się budownictwa w obszarach górskich do warunków klimatycznych,

-odczytać wysokość bezwzględną punktów wysokościowych,

-odczytać na mapie hipsometrycznej Polski nazwy własne nizin, wyżyn, i pasm górskich.

-wskazać na mapie krajobrazowej granice pasów rzeźby powierzchni w Polsce,

-określić położenie krain Polski posługując się kierunkami głównymi i pośrednimi,

-umiejscowić na mapie Polski typowe krajobrazy,

-odczytać i wskazać na mapie hipsometrycznej Polski nazwy krain geograficznych w pasach rzeźby powierzchni,

-wyjaśnić zmiany następujące w składnikach krajobrazu w następstwie działalności ludzi,

-określić kierunek spływu rzek w Polsce na podstawie mapy hipsometrycznej,

-wyjaśnić przyczyny powstawania wybrzeża stromego i mierzejowego na polskim wybrzeżu,

-wykazać związki między działaniem czynników zewnętrznych a formami na przykładzie zjawisk krasowych,

-wyjaśnić genezę węgla kamiennego i wapienia organicznego,

-wskazać główne przyczyny degradacji środowiska przyrodniczego,

-przedstawić etapy tworzenia się Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego,

-wyjaśnić zmiany pięter roślinnych w krajobrazach górskich.

-opisać cechy typów terenu w Polsce,

-wyjaśnić powstawanie form rzeźby górskiej,

-wyjaśnić powstawanie charakterystycznych form rzeźby powierzchni w poznanych krajobrazach Polski,

-projektować wykorzystanie gleby na terenach skażonych,

-obliczać odległości między obiektami na mapie Polski posługując się skalą i podziałką mapy,

-wykazać związek między rzeźbą powierzchni w pasie pojezierzy a zlodowaceniem,

-odszukać informacje o obiektach chronionych i krajoznawczych w literaturze popularnonaukowej, słownikach, czasopismach i zaplanować wycieczkę,

-odczytać wysokość względną dowolnych punktów na mapie hipsometrycznej Polski,

-rozpoznawać przejawy skażenia środowiska.

Działy: Organizm człowieka, klasyfikacja organizmów,  badamy stan środowiska, w którym żyjemy

-dokonać selekcji informacji,

-posługiwać się prostym sprzętem laboratoryjnym np. pipetą, menzurką,

-wskazać różnice między zdrowiem a chorobą

-wskazać czynniki chorobotwórcze,

-przewidzieć skutki lekceważenia zasad higieny

-unikać możliwości zakażenia,

-dbać o zęby,

-wskazać zarazki jako przyczynę choroby zakaźnej,

-stosować domowe sposoby leczenia kataru,

-posługiwać się informacją zamieszczona na opakowaniach środków czystości i higieny,

-chronić wzrok i słuch przed silnymi bodźcami,

-przestrzegać zasad higieny skóry, włosów, paznokci,

-unikać ryzyka zakażenia się robakami

-dostrzegać zmiany zachodzące w środowisku pod wpływem działalności człowieka

-wykorzystać tabele, diagramy jako źródło informacji,

-wskazać związek między poziomem higieny ludzi a zdrowotnością,

-wykonać obserwacje według instrukcji słownej i graficznej,

-dokumentować obserwacje,

-badać i oceniać czynniki środowiska,

-wykonać modele komórek,

-rozpoznawać przedstawicieli poszczególnych grup zwierząt,

-wyjaśnić, na czym polega różnorodność organizmów i podać jej przykłady,

-wyjaśnić, na czym polega widzenie i słyszenie,

-dbać o środowisko naturalne.

-odnaleźć w bibliotece źródła informacji na zadany temat,

-ocenić wiarygodność wyników obserwacji i doświadczeń,

-dokumentować doświadczenie,

-wyjaśnić zjawisko życia,

-wskazać podobieństwo organizmów i podać jego przykłady,

-analizować wpływ czynników środowiska na budowę i czynności życiowe organizmów,

-wyjaśnić różnicę w budowie roślin i zwierząt, miedzy komórką roślinną a zwierzęcą oraz między sposobem odżywiania się,

-odwzorować budowę komórek obserwowanych przez mikroskop,

-wskazać czynniki wpływające na stan środowiska i życie ludzi,

-wyjaśnić, na czym polega infekcja i odporność.

-planować doświadczenia służące rozwiązaniu określonego problemu,

-wskazać związek między budową komórki a jej funkcją,

-wyjaśnić przewagę roślin kwiatowych w świecie roślin a ssaków w świecie zwierząt,

-charakteryzować cechy budowy poszczególnych gromad kręgowców i typów bezkręgowców,

-wskazać różnicę między plechowcami a organowcami,

-prowadzić obserwacje wybranych cech środowiska przyrodniczego,

-oceniać jakość wody, gleby i powietrza w swoim otoczeniu i ich wpływ na zdrowie ludzi,

-opracować plan wycieczki po obszarach chronionych,

-opracować folder zachęcający do zwiedzania wybranego terenu chronionego,

-wskazać na mapie Polski Parki Narodowe i niektóre rezerwaty na terenie Podkarpacia.

Dział: Od cząsteczki do Układu Słonecznego

-rozpoznawać kształty ciał i organizmów, którym ośrodek stawia opór,

-zademonstrować mechaniczne sposoby zmiany ruchu ciał,

-odróżnić ruch ciała od jego spoczynku na podstawie obserwacji zmiany położenia w określonym czasie,

-posługiwać się tabelami opisującymi ruch ciał np. rozkładem jazdy,

-zademonstrować odbicie dźwięku,

-udowodnić za pomocą pokazu, że dźwięki mogą mieć różną wysokość i głośność,

-wymienić warunki powstawania echa,

-demonstrować zjawisko dyfuzji w cieczach,

-rozpoznawać w otoczeniu przykłady odbicia, rozproszenia i załamania światła,

-posłużyć się modelem do wyjaśniania kulistego kształtu Ziemi.

-rozpoznawać w otaczającym środowisku przykłady występowania tarcia pożytecznego, szkodliwego oraz zmieniać je w zależności od potrzeb,

-wskazywać w otoczeniu przykłady wpływu tarcia i oporu ośrodka na ruch ciał,

-opisywać rodzaje obserwowanych ruchów, klasyfikować je ze względu na tor i prędkość,

-przedstawić główne założenia hipotezy cząsteczkowej budowy materii,

-wskazać w otoczeniu zjawiska wywołane przyciąganiem się cząsteczek,

-wyjaśnić, na czym polega zjawisko dyfuzji,

-wykazać, że załamanie światła może być przyczyną złudzeń optycznych,

-wskazać przedmioty i urządzenia, w których wykorzystano zjawisko odbicia światła,

-wskazać na modelu planety Układu Słonecznego.

-wskazać związek między działaniem sił a ruchem ciał i wykonać pomiary zmiany położenia ciała w czasie,

-odczytywać graficznie zapisy przedstawiające działanie sił,

-zademonstrować przykład równoważenia się sił, opisać zachowanie się ciała w takiej sytuacji,

-zademonstrować zjawisko odbicia i załamania światła i wyjaśnić, w jakich warunkach zachodzi załamanie światła,

-posługiwać się dźwiękiem i światłem do przekazywania informacji oraz wymienić urządzenia temu służące,

-wykazać doświadczalnie, od czego zależy wysokość dźwięku,

-wymienić obserwowane w zwierciadle płaskim cechy obrazów,

-przedstawić schematycznie układ cząsteczek w ciałach stałych, cieczach i gazach,

-wyjaśnić związek między makroskopowymi właściwościami ciał a ich budową cząsteczkową,

-odróżnić teorię geocentryczną od heliocentrycznej i podać argumenty tej teorii.

-porównać treść zapisu słownego i graficznego związanego np. z ruchem,

-ustalić do konkretnej sytuacji warunki równoważenia się sił,

-ustalić na podstawie obserwacji zachowania się ciał pod wpływem, jakich sił się znajdują,

-zaprojektować tabelę do zapisu pomiarów zmiany położenia ciała w danym czasie i wypełnić ją,

-odczytywać i przedstawiać zapis zmian położenia ciała w jednowymiarowym układzie współrzędnych,

-uzasadnić hipotezę cząsteczkowej budowy materii demonstrując zmniejszenie objętości 2 zmieszanych cieczy,

-zastosować teorię kinetyczno-cząsteczkowej budowy materii do wyjaśniania: spójności ciał, powstawania roztworów, zjawiska zwilżania,

-wyjaśnić zasadę działania narządu echolokacji u zwierząt,

-przedstawić i wyjaśnić dowody kulistości Ziemi,

-obserwować ruchy gwiazd na sferze niebieskiej,

-charakteryzować planety Układu Słonecznego.

Dział:  Krajobrazy Ziemi

-rozróżniać krajobrazy naturalne od przekształconych,

-rozpoznawać typ krajobrazu na podstawie ryciny, zdjęcia,

-przedstawić czynniki rzeźbotwórcze kształtujące powierzchnię Ziemi,

-wskazać na mapie kontynenty i oceany,

-odczytać formy powierzchni na mapach hipsometrycznych,

-odczytać wykresy przebiegu temperatury powietrza i sumy opadów,

-posłużyć się legendą do odczytywania treści mapy,

-obserwować ruch Słońca nad horyzontem w różnych porach roku

 -wykonać wykres liniowy oraz diagram słupkowy ilustrujący wybrane zjawiska geograficzne,

-opisać zmiany pór roku na podstawie rocznego diagramu klimatycznego,

-opisywać cechy krajobrazu posługując się mapą krajobrazową,

-wskazać na mapach zasięgi krajobrazu,

-odróżnić krajobrazy strefowe od astrefowych,

-podać przykłady wpływu promieniowania słonecznego na zmiany w krajobrazie,

-podać przykłady przystosowania się organizmów żywych do warunków występujących w danym krajobrazie,

-rozpoznać i umiejscowić w krajobrazach charakterystyczne dla nich organizmy żywe,

-porównać wielkość powierzchni lądów i oceanów,

-przedstawić argumenty przemawiające za kulistym kształtem Ziemi,

-wymienić wielkich odkrywców geograficznych.

-obliczyć amplitudę temperatury powietrza,

-wykorzystać materiały źródłowe do poszerzania wiadomości,

-odczytywać z wykresu długość trwania klimatycznych pór roku,

-opisać krajobraz na podstawie mapy hipsometrycznej i krajobrazowej,

-wykorzystać literaturę, materiały źródłowe do charakterystyki krajobrazu,

-scharakteryzować cechy krajobrazu,

-odczytać ze schematu zależności pokarmowe występujące w poznanych krajobrazach,

-wyjaśnić zależności pokarmowe w krajobrazach strefowych,

-zinterpretować dane przedstawione na wykresie lub diagramie.

-wykorzystywać inne źródła przekazywania informacji /TV, bazy danych, Internet /do poszerzania informacji na zadany temat,

-określić prawdopodobne stany pogody w różnych miejscach na Ziemi w tym samym momencie,

-prognozować zmiany składników krajobrazu w następstwie niewłaściwej gospodarki ludzi,

-wykazać uzależnienie zmian ilości energii słonecznej od kulistego kształtu Ziemi,

-wyjaśnić działanie czynników kształtujących formy powierzchni Ziemi w opisywanych krajobrazach,

-prowadzić systematyczne obserwacje widomej drogi Słońca nad horyzontem-określać miejsca wschodu i zachodu Słońca,

-mierzyć wysokość Słońca w momencie górowania,

-opisać wędrówki wielkich odkrywców geograficznych.